Maandag 30 april 2007.
Bezoek aan het vroegere garnizoensstadje Terezín, in de 2de wereldoorlog omgevormd tot ghetto en strafkamp Theresienstadt.

Hoewel men vantevoren de keus had al of niet mee te gaan, was bijna onze hele groep aanwezig bij deze indrukwekkende excursie.
Bepaald een vrolijk reisdoel was dit niet - één van de beruchte concentratiekampen van de nazi's. Het lag op ongeveer een uur rij-afstand van Praag, dichter naar de Duitse grens.

De gids die ons rondleidde vertelde op effen toon in moeilijk verstaanbaar Duits over allerlei gruwelen die hier plaatsvonden in de oorlogsjaren.
Honderden gevangenen werden in kleine ruimten samengepakt, ten prooi aan honger, kou, vervuiling, en besmettelijke ziekten waaraan velen stierven. Niet-joodse verzetsstrijders kregen nog een soort britsen (plankieren) om op te slapen, de joden daarentegen moesten maar op de stenen vloer van hun cel gaan liggen zonder enige bedekking.
Er zijn maar 1 keer drie gevangenen ontsnapt, via een kleine richel, maar alle anderen die probeerden uit te breken werden betrapt en zwaar gestraft, gemarteld en tenslotte gedood.

Een grote erebegraafplaats ligt voor het strafkamp de Kleine Vesting, waar zowel een kruis als een davidsster staan temidden van de vele kleine, genummerde grafstenen. Niet alle doden die daar liggen waren gevangenen; ook van degenen die hier na de val van het Duitse regime de mensen kwamen bevrijden, stierven velen aan de besmettelijke ziekten die in het kamp heersten.

Het stadje Terezín (genoemd naar de Oostenrijkse keizerin Maria Theresia) is in de achttiende eeuw als garnizoensstad gesticht, er woonden ooit zo'n 13.000 mensen maar tegenwoordig zijn er nog maar rond de 3.000 inwoners, eigenlijk is het dus nog maar een klein dorp. In de 2de wereldoorlog werden alle inwoners "geëvacueerd", omdat de hele stad moest worden ingericht als ghetto voor joden die later werden doorgestuurd naar vernietigingskamp Auschwitz in Polen.
Theresienstadt was een doorvoerkamp; in het ghetto kregen de kinderen zo goed mogelijk onderwijs van de aanwezige joodse leraren, er werd ook gemusiceerd; de bezetter deed naar de buitenwereld voorkomen dat het zo kwaad nog niet was in dit kamp, het was een soort "model-kamp" waar bijv. het Rode Kruis zo nu en dan kon komen kijken en dan werd de schijn opgehouden dat het allemaal aardig in orde was, maar veel kranen boven wasbakken bijv. waren in werkelijkheid niet eens aangesloten. Er werd ook een film gemaakt waarin mensen vrolijk aan het werk waren, en o.a. groenten verbouwden, terwijl bloeiende kastanjes (ook toen!) het geheel een lente-achtig aanzien gaven. Diezelfde grote bomen die wij daar zagen, stonden er ongetwijfeld in die verschrikkelijke jaren ook al.
Van de tienduizenden kampbewoners overleefden er uiteindelijk maar een handjevol. Al die musici, die gemotiveerde leraren en de kinderen die zulke schrijnende maar mooie tekeningen hebben nagelaten - ze zijn vroeger of later bijna allemaal omgebracht...

De Kleine Vesting was trouwens al eerder een gevangenis. De man die de geschiedenis is ingegaan als degene die het startschot voor de 1ste wereldoorlog had gelost, nl. de 19-jarige Serviër Gavrilo Princip die in juni 1914 de Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand en zijn echtgenote Sophie doodschoot tijdens hun rondrit door Sarajevo, heeft hier ook zijn laatste jaren in een cel gesleten, en is in april 1918 aan tuberculose overleden.

Het tegenwoordige stadje toont een beetje verwaarloosd en ontegenzeggelijk triest, hoewel er heel veel mooie bomen staan en de zon scheen terwijl wij er waren. Tijdens ons bezoek bloeiden de kastanjes hier ook schitterend, zelfs binnen de Kleine Vesting staan prachtige exemplaren.
Terezín is nu vooral een verzameling musea en gedenkplaatsen, die alle in het teken staan van het beruchte kampverleden.
Behalve de gevangenis in de Kleine Vesting  is er het Ghettomuseum,  waar o.a. alle namen van de joden die hier geďnterneerd zijn geweest op de muren staan en allerlei voorwerpen, gedichten, brieven, foto's, en vele kindertekeningen zijn tentoongesteld; verder zijn er o.a. het Columbarium,  waar de as van vele joden in rijen papieren urnen op planken staat, en het Crematorium  waar een joods monument is in de vorm van een grote Menorah, een 7-armige kandelaar. Mannen mogen deze plaats slechts met bedekt hoofd bezoeken, naar joodse traditie.

		Vervolg 30 april : Moldau-boottocht bij avond

Index-pagina van dit reisje