Roest in fuchsia's (Pucciniastrum epilobii)

Roest is een heel vervelende schimmelziekte, niet alleen bij fuchsia's maar ook bij vele andere planten, zoals geraniums. Ook al zijn lang niet alle roesten hetzelfde en dus ook niet voor alle planten gevaarlijk, ze zijn meestal wel op verschillende soorten aanwezig. Soms ziet men jarenlang geen korreltje roest op de fuchsia's, maar in bepaalde jaren zoals 1998 en 2001, met extreem natte zomers en af en toe heel broeierige perioden, is het bar en boos. Ook al lijken planten totaal niet met elkaar in contact te zijn geweest en is er zeer omzichtig omgegaan met stekken, er verschijnen op de meest onverwachte plaatsen toch zomaar weer van die nare doffe plekjes op de bladeren en eronder zitten dan - ja hoor! - allemaal oranje sporenhoopjes.
Volwassen planten met verhoute stengels overleven dit meestal wel, maar voor jonge plantjes met weinig blad kan het fataal zijn. Het stekken in aarde kan men helemaal wel vergeten - het blad valt af voordat er worteltjes gevormd worden. Als oorzaken worden genoemd:

• aanwezigheid van andere met dezelfde "roest" besmette planten
• verspreiding door de wind van de sporen
• contact van de ene plant met de andere
• aanraking, bijv. van plant-op-hand en hand-op-plant en via kleding en schoenen
• besmette afgevallen bladeren op de grond

Hieraan zou ik toe willen voegen, dat waarschijnlijk insecten en slakken ook een belangrijke rol spelen. Zij kunnen de schimmel immers overdragen via hun pootjes, glijzool en/of monddelen. De witte vlieg, die doorgaans in kassen wordt gesignaleerd maar in broeierige zomers ook veel meer dan anders in de tuin, zou weleens een geduchte overbrenger kunnen zijn, waar weinig tegen te ondernemen valt - hij komt overal en nergens vandaan, fladdert van blad tot blad, bij voorkeur aan de onderkant, waar de roest ook verschijnt.
Andere waardplanten van de witte vlieg zijn bovendien basterdwederik en wilgeroosje (Epilobium spp.), dè planten waar deze roest de wetenschappelijke (Latijnse) naam zelfs aan heeft te danken...
Roestsporen kunnen overal heenwaaien, vele zullen er ook op de grond neerdalen; bovendien vallen er veel door roest verdorde blaadjes van de planten. Door de slagregens in bovengenoemde jaren zaten de onderkanten van de bladeren die minder dan 15 cm boven de grond groeiden vol opgespatte modder, en raakten hierdoor ook weer besmet. Modderig blad heeft bovendien weinig weerstand, het wordt verstikt doordat de huidmondjes met modder bedekt raken.

V.l.n.r.: Roestblad onderkant, id. bovenkant; vergeeld roestblad onderkant, id. bovenkant.

   
Het tweede blad van links is zo sterk aangetast, dat het letterlijk is "doorgeroest":
de sporen zitten er ook bovenop.

Hoewel er best reden is tot schrik als men deze besmetting op de planten aantreft, is echte paniek toch niet op zijn plaats. Het is niet nodig alle planten die besmet zijn te vernietigen - met verstandig beleid komt men er doorgaans wel weer af.
Meestal doet het zich pas voor in de nazomer of de herfst. Er zijn middelen om de planten mee te behandelen. Ten eerste het speciaal hiervoor bedoelde bestrijdingsmiddel Baycor uit de Bayer-fabriek. Dit is een vloeistof die in water moet worden opgelost, waarmee de planten dan bespoten moeten worden of erin gedompeld. Een minder duur maar schijnbaar niet minder effectief middel is Glassex, eigenlijk een schoonmaakmiddel waarmee men ruiten en vloeren blinkend schoon kan krijgen. Mijn eigen ervaring met dit spul is echter wel, dat het voor bladeren te agressief is, mogelijk gebruikt men het als de planten geheel van blad ontdaan de winterberging in gaan.
Planten die "bovengronds" worden overgehouden, vormen het grootste risico dat de ziekte gedurende de winter in de collectie voortleeft en het volgende voorjaar weer om zich heen gaat grijpen, waardoor je een slecht fuchsiaseizoen krijgt. Verwijderen van de besmette bladeren en behandeling van de planten met Baycor lijkt de beste manier om de schimmel onder controle te krijgen.
Met in te kuilen planten is het probleem minder groot. Het is toch al aan te raden deze met een schimmelwerend middel te behandelen (de afgeknipte planten onderdompelen in een oplossing), maar in deze omstandigheden moet dit zeker niet worden overgeslagen. Ik gebruik Ronilan - nu moeilijk meer te krijgen; Eupareen werkt waarschijnlijk ook wel goed.
Woeste verhalen als zou de roestbesmetting in de grond blijven hangen en de nieuw-uitgeplante fuchsia's in het voorjaar meteen weer te grazen nemen, zijn bij mij gelukkig niet uitgekomen. Fuchsia-roest is een schimmel die voor zijn jaarcyclus verschillende waardplanten nodig heeft, zeker buiten, waar er een winter tussen de groeiseizoenen zit. Dan overleeft de roest in een andere vorm op de zilverspar, die in 't voorjaar wilgeroosjes en teunisbloemen besmet (Onagraceae, net als de fuchsia), die op hun beurt weer de volgende vorm op de fuchsia's overbrengen later in 't seizoen. Lang niet overal groeien zilversparren, maar wilgeroosjes zijn zeer algemeen, vooral (foto links) de basterdwederik, het vrij onopvallende kleine wilgeroosje dat overal in de tuin kan opkomen.
't Afgelopen jaar (2001) kwam ik voor 't eerst een besmet wilgeroosje tegen, gelukkig niet pal naast een fuchsia, ik heb 't meteen uitgeroeid. De keren dat ik roest heb geconstateerd in mijn fuchsia's viel er vooral verdenking op nieuwe exemplaren die van anderen afkomstig waren. De afgelopen herfst echter (ook een roestjaar, op de najaarsvergadering in oktober noemde de voorzitter van onze regio het speciaal op) trof ik in 't laatst zonder "nieuwe introducties" toch roest aan op bepaalde plaatsen in de tuin. Ik acht 't zeer waarschijnlijk, dat de witte vlieg hierin een rol heeft gespeeld.

Lang niet alle fuchsia's zijn even "roest-gevoelig". In 't algemeen zijn de "klassieke modellen" allemaal wel min of meer gevoelig, maar de oranje en ook de wit-met-paarse het meest. Verschrikkelijk roest-geneigd is bijv. 'Orange Mirage', die bij mij sinds 1997 de bijnaam Roestkoning gekregen heeft.
Tot nogtoe heb ik nooit roest gevonden in: Fuchsia boliviana, F. procumbens, F. arborescens (paniculata?) alsmede afstammeling 'First Success', F. microphylla e.a. encliandra's. Dit wil niet zeggen dat deze planten het niet kunnen krijgen, maar ik heb minstens de indruk dat ze er mogelijk immuun voor zijn.

     

Rust on fuchsias (Pucciniastrum epilobii)

Rust is a very nasty fungus, not only on fuchsias but also on many other plants, like geraniums. Even though not all rusts are the same and so not dangerous to all plants, they mostly affect various species. Sometimes you don't see any rust on the fuchsias for years, but in certain years like 1998 and 2001, with extremely wet summers and now and then very sultry periods, it can be disastrous. Even though plants don't seem to have had any contact with eachother and cuttings have been treated with utmost care, on the most unexpected places suddenly these dreary spots appear on the leaves and underneath - o no! - you see these terrible orange-yellow dots of spores.
Older plants will survive as a rule, though they always lose a lot of leaves, but for young plants with only few leaves and hardly any wood it's often fatal. Rooting cuttings in soil is doomed to fail - leaves drop before roots can develop. As causes are mentioned:

• presence of other rust-infected plant species
• spreading of the spores by wind
• contact between plants
• touch, e.g. plant-hand / hand-plant or by clothes or shoes
• diseased leaves lying on the ground

I would add to this the possibly important role of insects and snails/slugs. They can transport the fungus easily by their feet or mouthparts. Whiteflies, mostly found in greenhouses but in wet and sultry years also frequently in the garden, might be serious infectors, against which you can't do a lot - they come from everywhere and nowhere, flutter from leaf to leaf, preferably on the underside where the rust also appears.
Moreover, another hostplant of this insect pest is willowherb/fireweed (Epilobium spp.), which even is responsible for the botanic (latin) name of the fungus...
Because spores can be blown everywhere, lots of them will touch the ground; moreover, many rusty leaves drop from the infected plants. By driving rains the undersides of leaves less than about 6 inches above the ground catch a lot of mud splashing upwards, and get contaminated as well. Muddy foliage hardly has any resistance, it's choked because the stomata get covered with mud.

Left to right: Rusty leaf under, id. upperside; yellowed rusty leaf under, id. upperside.

   
The second left leaf is so severely infected, that it literally has rusted through:
spores are also on top of it.

Although there certainly is a reason to be alarmed at this infection on the plants, real panic is not the right reaction. It is not necessary to dispose of all plants that got contaminated - with sensible management as a rule one gets rid of it after some time.
In most cases it doesn't appear before late summer or autumn. There are means to treat the plants. In the first place there is a special fungicide to kill it, called Baycor (from the Bayer-factory). This liquid has to be solved in water, with which the plants should be sprayed or in which they may be dipped. Less expensive and as it seems no less effective is Glassex, meant as a cleaner for windows and floors. My own experience, however, is that this is too aggressive to leaves; possibly it's used for plants already stripped for winter-storage.
Plants kept green in a glasshouse or in the window, give most risk to let the disease live on in the collection during winter and break out again during the next spring already, which means a bad, rusty fuchsia-season. Removing infected leaves and treatment of the plants with Baycor seems the best way to control the fungus.
With plants kept under peat-litter the problem isn't that big. The totally stripped, woody plants should be immersed in a fungicide-solution anyway, but in this case it certainly must not be forgotten. I myself use Ronilan - not easy to get anymore these days; Eupareen probably will work as well.

Wild stories, telling rust would stay in the ground during winter and attack the fuchsias as soon as they're put in the garden again in spring, fortunately didn't prove true with me up till now. Fuchsia-rust is a fungus needing various hostplants for its year-cycle, especially outside, where there's a winter between growing-seasons. Rust survives the winter in a different shape on the silver fir, infecting evening primrose and willowherb/fireweed (Onagraceae, just like fuchsia), which in their turn infect the fuchsias later in the season. Silver firs don't grow everywhere, but willowherbs (Epilobium spp.) are very common weeds in the garden, especially the inconspicuous small ones (photo left).
Last year (2001) I came across an infected willowherb for the first time, lucky enough not close to a fuchsia, and pulled it out immediately. The times I found rust in my fuchsias, I suspected plants I'd got from other people. Last autumn, however (a very rusty year for many fuchsia collections, specially mentioned by the president of our branch of the Dutch Fuchsia Society during the autumn-meeting in October),
I suddenly got an outbreak in a corner of the garden without having got any new introductions recently. I have a strong feeling it came from whiteflies this time.

Not all fuchsias are equally susceptible to rust. Generally spoken all the "classical" types are more or less, the orange and white/purple ones most. Terribly rust-inclined is e.g. 'Orange Mirage', which I gave the predicate "King of Rust" since 1997.
Up till now I never found any rust in: Fuchsia boliviana, F. procumbens, F. arborescens (paniculata?) and its descendant 'First Success', F. microphylla a.o. encliandras. This doesn't mean that these plants can't catch the disease, but I at least have the impression they might be immune.